Przygotowaliśmy kilka początkowych stron książki w formacie (wielkości) A5.
Na przykładzie tego pliku opiszemy kilka zagadnień związanych ze składem oraz przygotowaniem książki do druku. Chcemy jednak wyraźnie zaznaczyć, że wszystkie podane niżej informacje mają na celu ułatwienie autorom przygotowanie książki do druku, a nie naukę, zasady składu i łamania tekstów. Tego jest po prostu za dużo. Rozwijany i doskonalony przez stulecia jest nie tylko rzemiosłem ale także formą sztuki. Nic nie stoi na przeszkodzie aby samodzielnie zgłębiać tajemnice składu tekstów. Jest na ten temat wiele podręczników, a także …kierunki studiów. Od czegoś jednak trzeba zacząć i temu poświęcony jest ten artykuł.
Książkę rozpoczynamy stroną tytułową (jak w przykładzie) lub przedtytułową, która w logicznej numeracji stron ma numer 1.
Książki do druku nie powinniśmy rozpoczynać od okładki. Okładce najlepiej poświęcić inny dokument, ale przede wszystkim jej stworzenie pozostawić na sam koniec.
Numeracja stron w książce
Książkom nadajemy paginację stron. Numerujemy je w stopce lub nagłówku, ale nie na wszystkich stronach. W przykładzie szablonu…. na pierwszej stronie tytułowej nie widnieje numer strony. To stosunkowo proste i możemy taką opcję ustawić we właściwościach strony: Ustawienia strony, Układ, Nagłówki i stopki, opcje: Inne na stronach parzystych i nieparzystych, Inne na pierwszej stronie.
W przykładzie szablonu książki A5 umieściliśmy tylko 11 pierwszych stron. Pierwsza strona (tytułowa) nie jest numerowana ale wliczana w ogólną liczbę stron; dlatego kolejna strona ma już numer 2. Zgodnie z przyjętymi zasadami oznaczania stron numeracją nie numeruje się stron tytułowych, redakcyjnych, wakatów, spisów treści oraz początkowych stron rozdziałów. Nie numeruje się, ale wlicza w ogólną liczbę stron. W przykładzie szablonu numer stron powinien się pojawić zgodnie z zasadami dopiero na stronie 5.
Książki zawierają zwykle jedną numerację rozpoczynającą się od pierwszej strony tytułowej (przedtytułowej). Możliwa jest także (i często spotykana) numeracja podwójna w której początkowe strony numerowane są innym stylem, formatowaniem np. liczbą rzymską, a właściwa treść książki innym – liczbą arabską, np. od strony 1.
Wyrównanie numeracji stron Najbardziej prawidłowe wyrównanie numerów stron to te skierowane na zewnątrz (od grzbietu). Rys.1
Dlaczego? Bo jest to najlepszy (najszybszy) sposób nawigacji po treści książek. Umieszczenie numeru strony na środku nie jest złe, ale jest mniej wygodne. Wyrównanie do wewnątrz (do grzbietu) jest najmniej efektywne i uznawane za błąd; rzadko spotykane i raczej wyłącznie w przypadku 8-12 stronicowych folderów niż książek.
Formatowanie treści
Odpowiednie formatowanie (nadawanie konkretnego wyglądu) treści nie tylko poprawia czytelność książki ale także ułatwia pracę autorom. Najistotniejsze jest aby w treści książki zachowana była spójność zarówno głównych partii tekstu jak i zastosowanych nagłówków. Przez nagłówki należy rozumieć wszystkie tytuły rozdziałów, tytuły wierszy, podtytuły, wypunktowane listy itd. To oczywiście przykład. Ważne jest aby stopniować wagę nagłówków i je systematycznie powtarzać.
Najprostsze książki mogą dla swojej podstawowej treści używać 1 lub 2 styli!
Style akapitowe
Style akapitowe to zdefiniowane przez formatowanie partie tekstu. Edytory tekstu takie jak Word lub Writer posiadają zakładkę (menu) ze zbiorem różnych zdefiniowanych styli. Dzięki stylom można generować automatyczne spisy (np. spis treści). Jak można zobaczyć zarówno Nagłówek 1 jak Nagłówek 2 wyraźnie się od siebie różnią i można określić który z nich jest ‘ważniejszy’.
Style można modyfikować, nadpisywać i tworzyć nowe.
Style zawierają takie informacje jak: Rodzaj i rodzinę czcionek, wielkość, kolor, wcięcia, odstępy akapitowe, wyrównanie tekstu i wiele innych szczególnych właściwości.
W przykładowym szablonie dokumentu zastosowaliśmy dla zawartości kilka gotowych (wbudowanych w edytor) styli.
Jest styl o nazwie ‘Nagłówek 1’. Przypisany temu stylowi został nasz rozdział ‘Zima’.
Stylowi ‘Nagłówek 2’ przypisaliśmy tytuły ‘Wenus z Milo’ oraz ‘Poczciwe prowincjonalne idee’.
Dzięki zastosowaniu styli w nagłówkach możliwe jest utworzenie automatycznego spisu treści (patrz ostatnia strona).
Tekst zwykły
Tekst zwykły, normalny to tekst którego w książce jest najwięcej. Wielkość czcionki użytej dla tego stylu powinna być czytelna i proporcjonalna do wielkości całej kolumny (strony). W przypadku tekstu którego jest najwięcej powinien on być przede wszystkim czytelny. Duże i dłuższe partie tekstu w książce najlepiej justować, czyli zastosować wyrównanie do lewego i prawego marginesu. Tekst należy rozdzielać akapitami, przy czym każdy akapit powinien rozpoczynać się od wcięcia (wcięcie pierwszego wiersza nowego akapitu). Dzięki takim zasadom tekst jest lepiej czytelny i przyswajalny.
Dla tekstu zwykłego nie stosuje się zwykle odstępów między akapitami poza akapitami innych styli lub nagłówków. Patrz ilustracja wyżej. Edytory tekstu dopuszczają jednak taką możliwość. Dlaczego? Edytory tekstu nie są narzędziami do poprawnego pisania książek – to uniwersalne edytory do różnych zastosowań: pisania listów, instrukcji etc. Odstępy między akapitami tego samego stylu są więc czasami nawet wskazane w zależności od treści. Zobacz jak wygląda tekst z odstępami pomiędzy akapitami. Rys.2
Na dwóch ilustracjach zastosowane zostały różne odstępy pomiędzy akapitami. W obu przypadkach tekst jest justowany przy czym w rys.1 zastosowane dla tekstu zostały przeniesienia, a w rys.2 są one wyłączone. Skutek? Brak przeniesień z jednoczesnym justowaniem powoduje powstanie różnych odstępów między wyrazami.
Przygotowanie do druku w skrócie
Gotową książkę w edytorze tekstu należy już tylko zapisać w formacie który odczyta drukarnia. Najlepszym i ogólnie stosowanym formatem wymiany plików do druku jest PDF. Obecnie każdy edytor tekstu umożliwia zapis dokumentu w tym formacie. Poza zapisaniu książki w formacie PDF należy ją jeszcze otworzyć w przeglądarce tych dokumentów (Acrobat Reader), i sprawdzić. Powinniśmy zwrócić uwagę na rozmiar strony czy jest taki jak zamawiana (zlecana do druku) książka; format A5 to 148 x 210 mm. Czy zachowane są poprawne (wystarczające) marginesy, czy numery stron są prawidłowo wyrównane (na zewnątrz) lub wyśrodkowane; czy załączyliśmy do książki okładkę lub informacje o niej.
Okładce z szablonu w edytorze tekstu poświęcamy osobny artykuł i zachęcamy do zapoznania się z nim.
Zachęcamy autorów do testowania i eksperymentowania z edycją tekstów w popularnych edytorach. Te programy posiadają naprawdę duże możliwości.
